Starlink’in Rakipleri Kimler?

Uydu tabanlı Starlink, dünyada yalnız değil. Çin’de China Satellite Network Group Co., Avrupa’da IRIS², Amazon’un Kuiper’i, ABD’li uydu iletişim şirketi Astranis, Türkiye’de Fergani.

Fergani’nin durumunu geçen yazımızda detaylıca değerlendirmiştik.

Çin devleti, SpaceX’in Starlink uydu hizmetinden memnuniyetsizliğini açıkça ifade ediyor. Çin, Starlink uydularının casusluk yapmasından endişe duyuyor. Ülke, Elon Musk’ın uydularının askeri müdahalelerde de kullanılması ihtimalinden hareketle kapsamlı radar dâhil olmak üzere Starlink uyduları etkisiz hale getirebilecek teknolojilerini geliştirmek istiyor. Hükümet, küresel internet sağlamak, Elon Musk’ın ağını “bastırmak” ve Starlink’e alternatif olmak için rakip bir hizmet planlıyor. Çin’in alçak yörüngede kod adı “GW” olan devasa bir uydu ağı kurmayı ve China Satellite Network Group Co. aracılığıyla 13 bine yakın uydunun yörüngeye çıkartılması planlanıyor. Çin’in uydularının ne zaman fırlatılacağı hususunda bir netlik yok. Ama ana amaç Starlink’i baskılamak olduğu için Starlink’in projesini tamamlamadan önce harekete geçecekleri kesin.

Bu arada SpaceX, Starlink uydularının askeri iletişim için kullanılabileceğini, ancak asla saldırı amaçlı kullanılamayacağını açıklamıştı.

Hâlihazırda alçak yörüngede 5 binden fazla Starlink uydusu var. Firma, 3 yıl içinde 12.000’den fazla uyduyu yörüngeye almayı ve projenin sonunda 40.000 uyduya ulaşmayı hedefliyor.

*

Google, AT&T ve Vodafone, alçak yörüngedeki uydulardan akıllı telefon hizmeti sunan Starlink’in rakibi AST SpaceMobile’a 200 milyon dolardan fazla yatırım yapıyor. Yapılan yatırımla yalnızca AST SpaceMobile’in faaliyetlerini desteklenmeyecek, aynı zamanda şirketten hizmet satın alınacak.

Uzmanlar Starlink’in hâlihazırda hücresel özellikli uydular açısından (standart LTE telefonlara hücresel iletim sağlamak hususunda) AST SpaceMobile’den çok önde olmadığını ve birbirine yakın düzeyde rekabet içinde olduğunu söylüyor.

*

Avrupa, 6 milyar Euro harcayarak SpaceX’in Starlink’i ve Amazon’un Kuiper’ine rakip IRIS² isminde bir uydu ağı kurmaya hazırlanıyor. 170 uydudan oluşacak ağ sayesinde, Avrupa Birliği hükümetleri için şifreli iletişim ve uzak bölgelere yeni geniş bant hizmeti sunması sağlanacak.

IRIS² daha fırlatılmadan Starlink’ten geride kalacağı endişesiyle “yapay zekâları uyduların içine yerleştirmek” gibi bir hedefle yola çıkıyor.

Ana IRIS² sözleşmesi için çalışan ve Airbus, Thales Alenia Space, Eutelsat, Hispasat ile SES’ten oluşan konsorsiyum işi yavaş yavaş daha küçük şirketlere aktaracak.

*

Amazon’un bir süredir kullandığı Starlink benzeri internet uydusu girişimi olan Kuiper Projesi’nin amacının dünya genelinde hizmet almayan ve yetersiz hizmet alan topluluklarına hızlı ve uygun fiyatlı, geniş bant sunmak olduğu ifade ediliyor. Federal İletişim Kurulu’ndan (FCC) onayının ardından şirket, önümüzdeki 2030 yılına kadar 3 binin üzerinde uyduyu yörüngeye koymayı planlıyor.

Bu kapsamda United Launch Alliance (ULA), geçen yılın son çeyreğinde Amazon’un ilk uydu fırlatışı sonrasında alçak yörüngeye taşıma girişiminin başarılı olduğunu duyurmuştu.

Amazon, Kuiper Projesi ile Starlink’e rakip olmayı hedeflese de, açıkladıkları zaman ve proje içerikleri bunun pek mümkün olmadığını ortaya koyuyor.

*

Gelelim Astranis’e… Amerikalı Astranis kurucu ortağı ve CEO’su John Gedmark, daha minimal ancak SpaceX uydularından çok daha üstün özelliklere sahip Astranis Omega uydusunu duyurdu. Yeni Omega uydusu ile maliyetleri düşük tutarken daha fazla internet kapasitesi sunmayı vaat etse de firma, ilk Omega uydusunu önümüzdeki yıl tamamlamayı ve 2026 yılında altı uyduyu fırlatmayı hedefliyor. 2026 sonrasında ise Astranis, her yıl 24 Omega uydusu fırlatmayı planlıyor. SpaceX’in tek bir fırlatmada 21 tane Starlink uydusunu yörüngeye çıkardığını değerlendirirsek firmanın rekabet düzeyini yetersizliğini anlayabiliriz.

Astranis, Omega uydularının, Starlink uydusundan 60 kat daha uzakta, gezegenin yaklaşık 35 bin kilometre dışında görev yapacağını, işletmelere ve hükümetlere kadar uzanan geniş yelpazedeki müşterilere SpaceX’in uydu internet sistemine düşük maliyetli bir alternatif olacağını ifade ediyor.

Ayrıca, bir uyduyu tamamen ya da kısmen tek bir müşteriye peşin ya da aylık bir ücret karşılığında tahsis edebilme esnekliği onu farklı kılsa ve Starlink uydularına uygun fiyatlı bir alternatif sunsa da kanaatimce ölçek olarak büyüme zorunluluğu var.

*

Bir de sessiz sedasız pes eden, yarıştan çekilen firmalar var:

Amerikan havacılık devi Boeing, kendi uydu internet ağını oluşturmak için 2017 yılında lisans başvurusunda bulunmuş, 147 uydudan oluşan bir takımyıldızı işletmek üzere Federal İletişim Kurulu’ndan (FCC) üç yıl önce de onay almıştı. Boeing iki yıl önce verilen lisansın iptali için 2023 Eylül’de FCC’ye başvurdu ve lisansını iptal ettirdi. Şirket bunun için ABD hükümetine 2,2 milyon dolar para cezası ödemek zorunda kaldı.

*

Tüm bunların dışında rakip şirketlerin Starlink’ten duyduğu rahatsızlık sebebiyle birçok eleştiri de var. Starlink projesinin uzayı kirlettiğini, alçak yörüngede büyük güvenlik riski oluşturduğunu, Starlink uydularının kendi cihazlarının sinyallerini engellediğini ve uydularını fiziksel açıdan tehlikeye attığını, aynı hizmetin daha az uydu fırlatarak yapılması gerektiği gibi eleştirileri de kayıt altına alalım.

Her şey gönlünüzce olsun.